Вопросы от читателей

Может ли пенсионер работать будучи на пенсии?

Согласно ст. 49 Конституции Туркменистана каждый человек имеет право на труд, выбор профессии, рода занятий и места работы по своему усмотрению, здоровые и безопасные условия труда.

Трудовой Кодекс Туркменистана не запрещает работать гражданам на пенсии. Кроме того, работодатели не имеют право увольнять человека, если он достиг пенсионного возраста.

Ulanylmadyk zähmet rugsady üçin öwezini doluş tölegi haçan tölenilýär?

Köplenç ulanylmadyk  zähmet rugsady üçin  öwezini doluş tölegi işden çykylanda, ýagny işgär iş berijide birnäçe wagt işlände, zähmet rugsadyna çykman we işden çykanda tölenilýär. Munuň ýaly ýagdaýda ulanylmadyk zähmet rugsady üçin öwezini doluş tölegini geçirmegiň möhleti kesgitlenilmedik, sebäbi ähli tölegler, şol sanda seredilýän öwezini doluş tölegi Türkmenistanyň zähmet Kodeksiniň 109, 134 mad. esasynda işden çykan günde amala aşyrylmaly.

Eger-de işgär oňa geljekde işden çykmak bilen oňa zähmet rugsadyny bermegi soraýan bolsa, onda zähmet rugsady üçin hiç hili öwezini doluş tölegi işgäre tölenilmäge degişli bolmaýar. Işgär zähmet rugsadyna gidýär we onuň işden çykan güni zähmet rugsadynyň soňky güni bolar.

Когда выплачивают компенсацию за неиспользованный отпуск?

Чаще всего компенсация за неиспользованный отпуск выплачивается при увольнении, т.е. работник отработал какое-то время у работодателя, в отпуск не сходил и увольняется. В такой ситуации срок перечисления компенсации за неиспользованный отпуск не установлен, поскольку все выплаты, в том числе, рассматриваемая компенсация, должны быть произведены в день увольнения, в соответствии со ст. 109, 134 Трудового Кодекса Туркменистана.

Если работник просит предоставить ему отпуск с последующим увольнением, тогда никакая компенсация за отпуск работнику не положена. Если работник уходит в отпуск, то днем его увольнения будет последний день отпуска.

Men ýoldaşym bilen köp ýyllaryň dowamynda resmi däl nikada ýaşadym. Biziň bilelikdäki kämillik ýaşyna ýetmedik çagamyz bar. Şu tapgyrda bile ýaşamak agyr. Meniň nähili hukuklarym bar? Men ýa-da meniň çagam emlägi bölmek boýunça dalaşgärlik edip bilýärismi?

Türkmenistanyň maşgala kanunçylygynda nikany bellige aldyrmazdan hakyky maşgala gatnaşyklary göz öňünde tutulmadyk. Türkmenistanda diňe RÝNÝ edaralary tarapyndan hukuk taýdan resmileşdirilen nikalar ykrar edilýär. Şeýle hem, bile ýaşaýanlar tarapyndan satyn alnan emlägi bölmäge degişlilikde maşgala kanunçylygynyň kadalary ulanylmaýar. Munuň ýaly emläk umumy hasaplanylmaýar.

Şeýle-de bolsa, kanun ähli çagalaryň hukuklaryny goraýandygyny we olaryň hukuklaryny durmuşa çykan ene-atalardan doglan çagalar bilen deňleşdirýändigini bilmek möhümdir.

Живу в неофициальном браке. У нас есть совместный несовершеннолетний ребенок. На данном этапе есть проблемы. Какие у меня права? Может ли мой ребенок на что то претендовать?

Фактические семейные отношения без регистрации брака семейным законодательством Туркменистана не предусмотрены.

В Туркменистане признается только юридически оформленный брак органами ЗАГСа. Нормы семейного законодательства в части раздела имущества приобретенных сожителями также не распространяются. Такое имущество не является общим.

Однако важно знать, что законодательство защищает права всех детей, и уравнивает их в правах с теми детьми, кто рожден от родителей состоящих в браке.

Meniň geljekki ýoldaşym meniň onuň familiýasyny almagy talap edýär, men bolsa öz familiýamda galmagy isleýärin, sebäbi men ene-atamyň ýeke gyzy. Men ýoldaşymyň familiýasyny alman bilýärinmi?

Elbetde, ýoldaşyňyzyň familiýasyny alman bilýärsiňiz. Oňa öz meýilleriňizi düşündiriň, size öz familiýaňyzyň gymmatlydygyny, sebäbi siziň öz ene-ataňyzyň ýeke gyzydygyňyzy aýdyň. Belki, ol siziň meýilleriňize düşüner, muny ret etme ýa-da onuň familiýasyna geçmäge bolan islegiň ýoklugy hökmünde kabul etmez. Mundan daşary, kanun tarapyndan ýoldaşyň familiýasyna diňe meýletin geçmek kesgitlenilýär.

Maşgala Kodeksiniň 51 maddasynda ar-aýal nika baglaşanlarynda öz islegine görä umumy familiýa hökmünde olardan biriniň familiýasyny saýlaýarlar  ýa-da är-aýalyň her biri nika baglaşylmagyndan öňki öz familiýasyny saklap bilýärler.

Я хочу остаться на своей фамилии, потому что я единственная дочь у родителей. Могу ли я не брать фамилию мужа?

Конечно, можете не брать фамилию мужа. Объясните ему свои мотивы, скажите, что вам дорога ваша фамилия, потому что вы единственный ребенок у своих родителей. Скорее всего он поймет ваши намерения, а не будет воспринимать это как отказ или нежелание переходить на его фамилию.

Более того, законом устанавливается только добровольный переход на фамилию мужа. Статья 51 Семейного Кодекса «право выбора супругами фамилии при государственной регистрации заключения брака» гласит, что супруги при заключении брака по своему желанию выбирают фамилию одного из них в качестве общей фамилии либо каждый из супругов сохраняет свою добрачную фамилию».

Işgäri başga bir işe geçirmegiň esaslary haýsylar bolup biler?

— Iş berijiniň başlangyjy boýunça şol bir kärhanada başga işe geçirmek diňe işgäriň ýazmaça razylygy bilen amala aşyrylýar, şu Kodeksiň 34-nji, 36-njy maddalarynda göz öňünde tutulan halatlar muňa degişli däldir.

— Eger başga işe geçmek şu aşakdakylar bilen baglanyşykly bolsa: 1) önümçilik tehnologiýasynyň, zähmetiň guralyşynyň üýtgemegi, işleriň möçberleriniň gysgaldylmagy netijesinde işgärleriň sanynyň ýa-da wezipe sanawynyň gysgaldylmagy; 2) öň bu wezipe sanawyndaky wezipäni eýelän işgäriň işe dikeldilmegi, iş beriji işgäre onuň degişli kärine we hünärine laýyk işi, ol bolmadyk mahalynda bolsa kärhanada bolan başga işi teklip etmäge borçludyr.

— Iş beriji lukmançylyk netijenamasyna laýyklykda başga işiň berilmegine mätäçlik çekýän işgäri, onuň razylygy bilen saglyk ýagdaýyna ters gelmeýän bar bolan başga işe geçirmäge borçludyr.

— Işgär başga işe geçirilmeden ýüz öwrende ýa-da iş berijide degişli iş bolmadyk mahalynda zähmet şertnamasy şu Kodeksiň 39-njy maddasynyň birinji böleginiň 3-5-nji bentlerine laýyklykda bes edilýär (ýatyrylýar).

— Işgäriň razylygy bilen iş berijileriň arasyndaky ylalaşyk boýunça başga kärhana işe geçirilende, işgär bilen baglaşylan zähmet şertnamasy şu Kodeksiň 39- njy maddasynyň birinji böleginiň 2-nji bendine laýyklykda ýatyrylýar.

— Başga hemişelik işe geçirmek iş berijiniň buýrugy bilen resmileşdirilýär.

— Işgäriň şol bir kärhanada başga iş ornuna, şol ýerdäki başga düzüm birligine iş ýeriniň üýtgedilmegi, zähmet şertnamasynda şertlendirilen şol kär, hünär ýa-da wezipe boýunça başga mehanizmde ýa-da agregatda işlemegiň tabşyrylmagy onuň başga işe geçirilmegi däldir we munuň üçin onuň razylygy talap edilmeýär.

Şu aşakdaky ýagdaýlarda işgäriň başga işe geçirilmegine ýol berilmeýär:

1) saglyk ýagdaýy boýunça oňa ýaramaýan başga işe;

2) hünärli işgäri hünärsiz işe.

Каковы основания и порядок перевода работника на другую работу?

Согласно ст. 33 Трудового Кодекса Туркменистана перевод на другую постоянную работу на том же предприятии по инициативе работодателя, то есть изменение трудовой функции или условий труда, а также перевод на постоянную работу на другое предприятие либо в другую местность вместе с предприятием допускается с письменного согласия работника.

Перевод на другую работу на том же предприятии по инициативе работодателя осуществляется только с письменного согласия работника, за исключением случаев, предусмотренных статьями 34 и 36 настоящего Кодекса.

Работодатель обязан предложить работнику соответствующую его профессии и квалификации работу, а при её отсутствии — иную работу, имеющуюся на предприятии, если переход на другую работу связан:

—     C сокращением численности или штата работников вследствие изменения технологии производства, организации труда, сокращения объёмов работ;

—     C восстановлением на работе работника, ранее занимавшего эту штатную должность.

—     Работника, нуждающегося в соответствии с медицинским заключением в предоставлении другой работы, работодатель обязан с его согласия перевести на другую имеющуюся работу, не противопоказанную ему по состоянию здоровья.

—      При отказе работника от перевода либо отсутствии у работодателя соответствующей работы трудовой договор прекращается (расторгается) в соответствии с пунктами 3-5 части первой статьи 39 Трудового Кодекса.

—      При переводе работника на другое предприятие, осуществляемом по договоренности между работодателями, с согласия работника трудовой договор, заключённый с ним, расторгается на основании пункта 2 части первой статьи 39 настоящего Кодекса 09.09.2017 г.).

—    Перевод на другую постоянную работу оформляется приказом работодателя.

—    Не является переводом на другую работу и не требует согласия работника перемещение его на другое рабочее место на том же предприятии, в другое структурное подразделение в той же местности, поручение работы на другом механизме или агрегате по той же профессии, специальности, квалификации или должности, обусловленной трудовым договором.

Не допускается перевод:

1)     работника на другую работу, противопоказанную ему по состоянию здоровья;

2)     квалифицированного работника — на неквалифицированную работу.

Salam, biz ýoldaşym bilen geljekde nika şertnamasyny baglaşmakçy. Biziň ikimiz üçin hem bu ikinji nika. Biz muny nädip etmeli?

Türkmenistanyň Maşgala Kodeksiniň 44 Maddasy nika şertnamasyny baglaşmagyň tertipnamasyny kesgitleýär.

 

Nika şertnamasy ýazmaça görnüşde baglaşylýar we notarial tassyklanma degişli.

 

Nika şertnamasy nikanyň baglanyşmagy döwlet tarapyndan bellige alynmazdan öň ýa-da nikada bolan döwrüň dowamynda islendik wagtda

baglaşylyp bilinýär. Nikanyň baglanyşmagy döwlet tarapyndan bellige alynmazdan öň baglaşylan nika şertnamasy nikanyň baglanyşmagy

döwlet tarapyndan bellige alnan pursatyndan güýje girýär.

 

Kesgitlenilmedik görnüş boýunça baglaşylan nika şertnamasy ykrar edilýär